Jacqueline (Jopi) van Maarsen, Anne's beste vriendin
IN MEMORIAM 13-02-2025
Jacqueline Sanders-van Maarsen, een vriendin en klasgenoot van Anne Frank, is DONDERDAG 13 FEBRUARI op 96-jarige leeftijd overleden.
Dat meldt de Anne Frank Stichting.
Van Maarsen en Anne Frank leerden elkaar kennen op het Joods Lyceum in Amsterdam.
Van Maarsen werd op 30 januari 1929 in Amsterdam geboren als dochter van een Joodse vader en een Franse moeder. Nadat Nederland bezet was door nazi-Duitsland, moest ze in 1941 van een openbare school naar het Joods Lyceum.
Daar raakte ze bevriend met Anne Frank. "Jacqueline van Maarsen heb ik pas leren kennen op het Joods Lyceum en zij is nu mijn beste vriendin", schreef Anne Frank op 15 juni 1942 in haar dagboek.
Nooit-verstuurde afscheidsbrief
Op 25 september 1942, toen Anne Frank al zat ondergedoken in het Achterhuis, schreef ze een niet-verstuurde afscheidsbrief aan Van Maarsen in haar dagboek. "Ik hoop dat wij elkaar spoedig weer zullen zien, maar het zal vermoedelijk toch niet voor het einde van de oorlog zijn."
De moeder van Van Maarsen slaagde er uiteindelijk in om haar dochters als niet-Joods te laten aanmerken. Het hele gezin, inclusief haar vader, heeft de oorlog overleefd. Veel familieleden van haar vader zijn wel vermoord in vernietigingskampen. Anne Frank en haar zus zijn in het voorjaar van 1945 overleden in het concentratiekamp Bergen-Belsen, waarschijnlijk aan de gevolgen van tyfus.
Zilveren griffel
Van Maarsen schreef meerdere boeken over haar vriendschap met Anne Frank. Het jeugdboek Je beste vriendin Anne werd in 2012 bekroond met de Zilveren Griffel.Anne Frank, het meisje en de mythe
Jacqueline (Jopi) van Maarsen, de beste vriendin van Anne Frank
Op vrijdagavond 12 november 2004 hielden wij ‘s avonds een presentatie van het nieuwe boek van Jacqueline van Maarsen "De Erflaters".
Deze presentatie werd gehouden op een wel heel speciale plaats namelijk in het voormalige ouderlijk huis van Anne Frank op het Merwedeplein. Jacqueline van Maarsen las voor uit haar boek, signeerde en werd geïnterviewd.
Zo hoorden wij een ooggetuigenverslag van gebeurtenissen in het huis van de familie Frank tot hun onderduik.
Het was een unieke en éénmalige gelegenheid om het huis te bekijken.
Gezien de ruimte konden we slechts een zeer beperkt aantal mensen toelaten. Twee zittingen met elk ruim 50 mensen!
Over het nieuwste boek van Jacqueline van Maarsen
In het eerste deel van haar herinneringen (Ik heet Anne, zei ze, Anne Frank, Cossee 2003) vertelt Jacqueline van Maarsen het verhaal van haar vriendschap met Anne Frank. Op het Joods Lyceum, in het laatste jaar voordat Anne moest onderduiken, raakten ze zeer bevriend. Anne deed er verslag van in haar dagboek, waar Jacqueline ‘Jopie’ wordt genoemd.
In haar nieuwe boek neemt Jacqueline van Maarsen ons mee naar het naoorlogse Amsterdam, twee jaar na de dood van Anne Frank.
Otto Frank is teruggekomen uit het kamp en klampt zich wanhopig vast aan de jeugdvriendin van zijn overleden dochter. Hij laat haar de dagboeken van Anne lezen. Vanaf het moment dat daarvoor een uitgever gevonden is, wordt Jacqueline’s vriendin een publieke figuur. Jacqueline van Maarsen wil verder en probeert het verleden achter zich te laten. Als ook een wetenschappelijk editie van het dagboek verschijnt, is Jacqueline van Maarsen niet langer anoniem voor de pers. Ze treedt meer in de openbaarheid om halve waarheden in verband met Anne te voorkomen en haar erfenis in zijn waarde te laten. Dat doet ze mede in samenwerking met de Anne Frank Stichting – maar er zijn momenten dat ze zich tegen hun handelswijze keert en enige harde noten kraakt.
Pas vijftig jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog besloot Jacqueline van Maarsen naar buiten te treden met het persoonlijke verhaal over haar vriendschap met Anne Frank. Jacqueline, en Anne zaten bij elkaar op de middelbare school en werden dikke vriendinnen. Zoals het bakvissen betaamt deelden zij lief en leed, fietsten samen naar school en kwamen dagelijks bij elkaar over de vloer. Ze woonden vlak bij elkaar, bij het Merwedeplein in Amsterdam. Toen dook de familie Frank onder. Na de oorlog kwam Otto Frank het droeve nieuws van de dood van zijn vrouw en beide dochters aan de familie Van Maarsen vertellen.
Otto en Jacqueline hielden nauw contact tot aan zijn dood. Daarna bleek Jacqueline dat er in de berichtgeving over het leven van haar vriendin mythevorming ontstond. Ze besloot haar verhaal op te schrijven en te publiceren. Vertalingen volgden en ze wijdde voortaan haar leven aan het geven van onderwijs en voorlichting in Europa en de Verenigde Staten over de Holocaust. Zij werd daarvoor onder meer bekroond met het Verdienstkreuz van Bundesland Nordrhein-Westfalen en de Champion of the Human Spirit Award in New York. In Anne Frank.
Het meisje en de mythe geeft Jacqueline van Maarsen de verhalen door die haar werden verteld tijdens de lezingen die ze over de hele wereld gaf. Daarnaast is het verhaal van haar vriendschap met Anne opgenomen, zoals eerder verteld in Ik heet Anne, zei ze, Anne Frank. Verhalen die we niet mogen vergeten.
Dit boek is een waardevolle toevoeging aan onze historische kennis van Anne Frank.
Jacqueline (91)presenteerde haar nieuwe boek in onze Literaire Salon voor het ouderenjournaal van Max Omroep op 4 mei 2020.
vrijdagavond 12 november 2004 boekpresentatie in de eetkamer van het huis van de familie Frank
"Anne en Jopie, leven met Anne Frank"
Rond Anne Frank en haar dagboek is een cultus ontstaan. Mede daardoor doen mensen zich voor als 'vriendin' van Anne zonder dat ook werkelijk geweest te zijn en geven zo hun herinneringen uit. De argeloze lezer kan dit niet herkennen, bovendien kan het boekje best de moeite waard zijn, maar ontleent het ten onrechte belangrijkheid aan de naam Anne Frank. Voor de echte vriendenkring is dit onverteerbaar. Daarom treedt 'de liefste vriendin' - die in het dagboek genoemd wordt onder de naam Jopie - eindelijk uit de anonimiteit. Behalve haar herinneringen aan de familie Frank en de oorlog geeft ze weer wat er sedertdien rond het dagboek is gebeurd. Zonder opsmuk geschreven, beschouwelijk, vooral waar het gaat over de cultus rond Anne en het dagboek.
NAWOORD BIJ HET IN 1990 VERSCHENEN BOEK "ANNE EN JOPIE, LEVEN MET ANNE FRANK"
Toen ik in 1990 dit boek (JOPIE) schreef realiseerde ik mij nog niet dat inmiddels een generatie professionals was opgestaan, die van de Tweede Wereldoorlog haar broodwinning heeft gemaakt. Daar is op zichzelf niets tegen. Zij doen nuttig werk dat tot doel heeft het bestrijden van vooroordeel, discriminatie en onderdrukking.
Maar terwijl ik bezig was met de demythologiseren van Anne Frank, hadden zij juist de mythe Anne Frank nodig voor hun werk. En toen voor mij de grens bereikt was voor het gebruik van de naam Anne, waren voor hen redenen aanwezig om die grens te overschrijden.
Dit was de inzet tot het conflict dat uitmondde in een confrontatie, waarbij voor mij historische gerechtigheid de inzet vormde en waaraan het boek JOPIE zijn ontstaan te danken heeft.
Jacqueline van Maarsen, najaar 1996
